Inventarisatie en waardering van monumentale kunst uit de wederopbouwperiode in Nederland (1940-1965).
De wederopbouwperiode (1940-1965) is een belangrijk tijdvak in de Nederlandse cultuurgeschiedenis. Het waren niet alleen jaren van schaarste en herstel, maar ook een periode van optimisme, vernieuwing en groeiende welvaart.
Joop Sjollema, Verre Muraille, Cafe Schiller Amsterdam, 1948.
In relatief korte tijd werden stadscentra herbouwd en verrezen er nieuwe woonwijken, gemeentehuizen, stations, postkantoren, scholen en kerken. Veel nieuwe gebouwen werden voorzien van een monumentaal kunstwerk, dat speciaal voor een specifieke plek in of aan een gebouw werd ontworpen.
Kenmerkend voor de monumentale kunst uit deze periode is de enorme diversiteit aan technieken en materialen. Naast muurschilderingen, mozaïek, glas-in-lood en (wand)tapijten, werden er ook minder gebruikelijke technieken – zoals sgraffito en glas-in-beton – herontdekt en ontwikkeld. Tevens bestonden er specifieke kunstopleidingen, kunstenaarsverenigingen en financieringsregelingen voor de monumentale kunsten.
Kunstenaars zoals Nicolaas Wijnberg, Dick Elffers, Wally Elenbaas, Louis van Roode en Karel Appel streefden in de sobere naoorlogse jaren naar een synthese van kunst en architectuur. Dit ideaal hing samen met het verlangen naar een collectieve en samenbindende kunst voor een gehavende samenleving, herstellend van de gevolgen van de oorlog.
In hetzelfde hoge tempo waarmee de wederopbouwarchitectuur en de bijbehorende monumentale kunst destijds verrezen, zijn deze nu weer aan het verdwijnen. Gebouwen veranderen in de loop der jaren van eigenaar en de bijbehorende kunstwerken verliezen hun context en betekenis. Veel monumentale kunstenaars zijn inmiddels vergeten, hun werken overschilderd, weggerenoveerd of gesloopt.
De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed zet zich in om verantwoord waarderen, selecteren en behoud van het wederopbouwerfgoed op de agenda zetten. Omdat zowel kunstenaars als architecten en opdrachtgevers deze kunstwerken nauwelijks hebben gedocumenteerd, ontbreekt een compleet overzicht. Inventarisatie en archiefonderzoek hebben aangetoond dat er in de wederopbouwperiode ruim twaalfhonderd kunstenaars actief zijn geweest als monumentaal kunstenaar. De kwaliteit van al deze kunstwerken is zeer divers en niet alle monumentale kunst kan of moet behouden blijven. De groeiende publieke en professionele belangstelling voor het erfgoed van de wederopbouw geeft wel aan dat deze bijzondere kunstuitingen toe zijn aan een herwaardering.
Met de publicatie “Kunst van de Wederopbouw, Nederland 1940-1965: Experiment in opdracht.’’ en de website helpwandkunstopsporen.nl wil de RCE een breed publiek voor het eerst of wellicht hernieuwd kennis laten maken met de Nederlandse monumentale kunst van de wederopbouw.