Europese samenwerking op het gebied van conservering en restauratie van cultureel erfgoed.
CHARISMA (Cultural Heritage Advanced Research Infrastructures: Synergy for a Multidisciplinary Approach to conservation / restoration) is een Europees gefinancierd project, waarin 22 partners, musea, universiteiten en onderzoeksinstellingen samenwerken.
De homepage van CHARISMA.
Multidisciplinair onderzoek naar cultureel erfgoed vanuit wetenschappelijke standaarden en samenwerking zijn sleutelbegrippen in CHARISMA. Dit programma koppelt wetenschappelijke kennis op gebied van cultureel erfgoed aan geavanceerde technologie. Innovatie en het (verder) ontwikkelen van standaarden gaan daarbij hand in hand met kennisuitwisseling. Door de integrale benadering ontstaat een kennisnetwerk met als pijlers natuurwetenschappelijk onderzoek, conservering en technische kunstgeschiedenis. Samenwerking optimaliseert de toegang tot de bestaande internationale wetenschappelijke infrastructuur.
Het consortium van CHARISMA bestaat uit 22 internationale deelnemers. De RCE is bij een groot aantal deelprojecten van CHARISMA betrokken die in drie hoofdactiviteiten zijn ondergebracht: Joint Research Activities, Networking en Access.
Binnen deze CHARISMA-activiteit zijn nieuwe analysetechnieken en methoden ontwikkeld en/of aangepast. Voor RCE lag het accent op het onderzoek naar natuurlijke en synthetische kleurstoffen. De vraag stond centraal hoe vanuit analytische resultaten - bijvoorbeeld van een kleurstof die is aangetroffen op textiel- de weg terug gevolgd kon worden naar het oorspronkelijke materiaal, zoals de plant van waaruit de verfstof in het verleden is geëxtraheerd.
Door onderzoek naar de kweekomstandigheden, receptuur en reconstructies kon het productieproces van kleurstoffen in kaart worden gebracht. Tijdens een drietal workshops textielverven werd aan de hand van oude recepten en soms opnieuw gekweekte planten een serie kleurstoffen geïdentificeerd en gereconstrueerd. Het palet dat hierdoor ontstond werd verfijnd door de kleuren te nuanceren en vervolgens konden organische pigmenten volgens dit rijke kleurpalet opnieuw worden nagemaakt.
In combinatie met analytische technieken levert dit onderzoek een bijdrage aan de wetenschappelijk onderbouwde interpretatie van de oorspronkelijke verschijningsvorm van erfgoed dat door de tijd sterk van uiterlijk veranderd kan zijn. De vervaagde kleuren van textiel bijvoorbeeld kunnen op deze manier opnieuw tot leven komen. Tegelijkertijd leverde het onderzoek een belangrijke bijdrage aan een geïntegreerde wetenschappelijke methodiek.
Via symposia, expertmeetings, CHARISMA-workshops en -trainingen wordt kennis van cultureel erfgoed gedeeld. De RCE doet hier volop aan mee door te participeren en deze evenementen ook zelf te organiseren. Wat dit laatste betreft, organiseerde de RCE in 2013 een cursus over steenconservering met deelnemers uit 15 landen. De inbreng van case studies door de participanten gaf een gevarieerd overzicht van de problemen uit de praktijk en betekende een aanvulling op de kennisoverdracht van de nieuwste ontwikkelingen over steenconservering door internationale experts .
Een voorbeeld van een deelproject binnen de netwerkactiviteiten was het opstellen van een vragenlijst die conserveringsproblemen bij een monument, gebouw of site op gestructureerde wijze inzichtelijk maakt. De richtlijn is geclusterd rondom veel voorkomende vragen en problemen, maar neemt ook specifieke materialen als uitgangspunt. Het doel is experts te ondersteunen bij het vinden van oplossingen voor problemen in de praktijk van de erfgoedconservering.
Partners uit het consortium openen hun poorten voor buitenlandse gastonderzoekers. Dit betreft de facilitering van toegang tot archiefmateriaal, apparatuur en kennis van het consortium voor professionals in het culturele veld. Hiervoor kunnen aanvragen worden ingediend om bijvoorbeeld reis- en onderzoekskosten te financieren.
De RCE is betrokken bij ArchLab, de beschikbaarstelling van RCE-onderzoeksgegevens die te vinden zijn in de RCE-bibliotheek (dossiermappen) in Amsterdam. Ook kunnen monsters in het archief opnieuw worden geanalyseerd met technieken die destijds nog niet beschikbaar waren. Daarnaast kan door de aanvragers met de onderzoekers van de RCE over het onderwerp van gedachten worden gewisseld, hetgeen voor beide partijen zowel nieuwe kennis als nieuwe contacten oplevert en soms een gezamenlijk artikel (zoals over ‘green cleaning’).
De volgende projecten hebben bij de RCE plaatsgevonden:
- Green cleaning - Green solution to cleaning polychrome surfaces: enzyme and ionic liquids-based systems (Irina Sandu, Portugal);
- The red road of the Iberian expansion: cochineal and the global dye trade (Ana Serrano, Portugal);
- EMIR: The Early Medieval Iron Weapons from Rhenen–Donderberg (NL) (Evelyne Godfrey, Verenigd Koninkrijk);
- Late Turner: Materials and techniques investigated 1987-1995, reassessed 2011-14 to be made available to a new generation of researchers (Joyce Townsend, Verenigd Koninkrijk);
- SOAC: An examination of the cause of water sensitivity in 20thC manufactured artists oil paints (Aviva Burnstock, Verenigd Koninkrijk);
- Cuyp technical study: An Investigation into the Materials and Techniques of paintings by Aelbert Cuyp and the Dordrecht School (Libby Sheldon, Verenigd Koninkrijk);
- EURODYE : Dyes in textiles from Romanian collections in a European context (Irina Petroviciu, Roemenië).