In de periode 2008-2012 verrichtte de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed onderzoek binnen de Onderzoeksagenda Roerend Erfgoed.
Kennis werd verzameld via vijf onderzoeksprogramma’s met relevante thema’s die raken aan het begrip ‘waardering’. Deze website bundelt alle resultaten en producten die uit de 60 projecten van de Onderzoeksagenda 2008-2012 zijn voortgekomen. Veel resultaten zijn eerder afzonderlijk gepresenteerd tijdens onderzoeksdagen, symposia, workshops en in publicaties zoals vaktijdschriften. De verworven kennis is daarnaast ingezet bij advisering en onderzoek op aanvraag.
Met de toegepaste kennisontwikkeling wil de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bijdragen aan verantwoorde en professionele erfgoedzorg in Nederland en bovendien een brugfunctie vervullen tussen wetenschap en praktijk. De kennisverwerving in de programma’s is daarom primair gericht op praktische toepassing en ondersteuning van beleid. Zo kan deze kennis de zelfredzaamheid vergroten en verbeteren van erfgoedbeheerders en eigenaren die primair verantwoordelijk zijn voor onze erfgoedzorg.
De Onderzoeksagenda 2008-2012 geeft een integrale visie op collectiemanagement. Elk object is tastbaar en vertelt tegelijkertijd een verhaal. Aan beide aspecten, materieel én immaterieel, ontleent het object zijn waarde. In de onderzoeksagenda staat de waardering van het object in zijn context centraal. De onderzoeksthema’s hebben alle betrekking op de relatie tussen materiaal, behoud, gebruik, verhaal en waardering. Binnen de programma’s werd daarom gewerkt met multidisciplinaire teams van kunst- en cultuurhistorici, natuurwetenschappers en restauratoren.
Basis van de Onderzoeksagenda vormt de zogenoemde collectiemanagement-driehoek:
In het midden van de driehoek staat de collectie of het object met de waarde die we eraan toekennen. Deze waarde kan zowel financieel zijn als cultureel, artistiek, immaterieel of emotioneel. Bij het beheer van die waarde onderscheiden we drie processen: ontwikkeling, behoud en gebruik. Ontwikkeling betreft het toevoegen van waarde door aanwinst, afstoting of onderzoek, waardoor meer kennis over object en context wordt gegenereerd. Behoud betreft het handhaven van waarden en het beperken van waardeverlies door het treffen van de juiste maatregelen op het gebied van consolidering, conservering en risicoreductie. Gebruik betreft het benutten van objecten op grond van de waarde die ze krijgen toegekend, zoals tentoonstellen, onderzoeken en bestuderen.
Collectiemanagement gaat in de eerste plaats over waardeoptimalisering, die kan worden bereikt via goed onderbouwde beslissingen over de inzet van middelen. Bijvoorbeeld door investering in waardetoename of door beperking van waardeverlies, zodat met de collectiewaarde inkomsten kunnen worden gegenereerd. Collectiemanagement wordt daarmee waardemanagement.
De verbindende factor tussen de collectie en de drie waardebepalende processen is 'toegankelijkheid'. De processen kunnen alleen dan plaatsvinden wanneer er toegang is tot de collectie of het object, de informatie die erin besloten ligt en de context van het object, zodat dit volledig tot zijn recht komt.
De themaselectie van de Onderzoeksagenda kwam tot stand na een eigen inventarisatie van kennisleemten en raadpleging van het Nederlandse museale veld. Tussentijds werd relevantie en actualiteit regelmatig getoetst via veldconsultaties. In de onderzoeksprojecten is samengewerkt met nationale en internationale kennis- en praktijkpartners, om te komen tot een zo optimaal mogelijke erfgoedkennis voor Nederland.
De onderzoeksagenda is uitgevoerd onder leiding van Janneke Ottens als sectorhoofd Kennis Roerend Erfgoed. De voorbereidende rapporten voor de Onderzoeksagenda 2008-2012, opgesteld door het toenmalige Instituut Collectie Nederland (ICN, nu overgegaan in de RCE), zijn hier te downloaden: